Փորձենք ըստ մեր ընկալման աստիճանի որոշել, սերիալը արվեստ է թե ոչ:
Դրա համար նախ պետք է որոշենք, թե ինչ է իրենից ներկայացնում արվեստը, ինչ
տեղ է զբաղեցնում հասրակական կյանքում և ինչ գործառույթներ է իրականացնում հասարակական
գիտակցության մեջ, և ինչի շնորհիվ է արժանացել մարդկության առօրյայում հավերժական ներկայության
պատվին:
Արվեստի իրակացրած ֆունկցիաների պարզելու հետ միաժամանակ փորձենք որոշել նաև
յուրաքանչյուր ֆունկցիայի ընկալման և ապրման հնարավորությունը արվեստի գործի միջին
վիճակագրական ընկալողի կողմից:
1. Առաջին ֆունկցիան կասմ գործառույթն ժամանցայինն է: Մարդիկ միշտ էլ ունեցել են ու ունենալու
են ազատ ժամանակը կազմակերպելու խնդիրը, և արվեստն իր դրսևորումներով օգնում է այդ
խնդրի լուծմանը: Այս ֆունկցիան ընկալելի է բոլոր, նույնիսկ ցածր ինտելեկտուալ ունեցող
սպառողի համար:
2. Հաջորդը հեդոնիստական
գործառույթն է, մարդկանց հաճույք պատճառելու հատկությունը: Արվեստի գործը, եթե հաճույք
չի պատճառում, դառնում է կյանքի ժխտման գործոն և բնականաբար մերժվում է պոզիտիվ դիրքորոշում
ունեցող մեծամասնության կողմից: Հեդոնիստական ֆունկցիան ևս հեշտ ընկալվում և յուրացվում
է սպառողի կողմից: Հաճույքի ապրումը մարդու գիտակցության առաջնահերթ պահանջմունքներից
է:
3. Մյուս ֆունկցիան մասնակցության
ֆունկցիան է: Դրա շնորհիվ արվեստի գործի ընկալման մասնակիցը կամ այն ընկալողն իրեն
զգում է համընդհանուր պրոցեսի մասնակիցներից մեկը և բոլորի պես ինքը պետք է գնահատի
և արժևորի ներկայացաված գործը, այլևս ինքը մասնակից է արվեստի գործերին համամադկային
գնահատական տալու պրոցեսին:
Մասնակիցներն այնուհետև միավորվում են տարբեր տեսակի միությունների մեջ- կինոֆիլմերի,
գրականության, գեղանկարչության, թատրոնի սիրահարների և այլն, ինչն ավելի է արժևորում
արվեստի հետ նրանց կապը:
Ընկալման տեսանկյունից այս գործառույթը նույնպես բարդություններ չի պարունակում,
չի պարունակում յուրահատուկ առանձնահատկություններ և հասանելի է գործնականում բոլորին:
4. Հաջորդ ֆունկցիան գեղագիտական
բնույթի է, ինչը նշանակում է, որ արվեստը հասանելի է դառնում այն ընկալողին ներդաշնակ
արտահայտչամիջոցների միջոցով ներազդող բազմաբնույթ պայմանականություններով: Այս ֆունկցիայի
ընկալումն արդեն պահանջում է պատրաստվածության որոշակի մակարդակ, գեղեցիկի ճանաչման
ունակություն, դատողականության կարողություն
համադրության միջոցով:
Գեղագիտական հաճույքի ապրումը հնարավոր է սյուժեի ընկալման, ֆաբուլայի գիտակցման
ու դրանց համադրության կարողության, ստեղծագործության մեջ կոնֆլիկտի ճանաչման ու դրա
լուծմանն հաջորդող էմոցիոնալ ապրումների կառավարման կարողության դեպքում:
Այս ֆունկցիայի ընկալումը պահանջում է զգացմունքային ապրումների հասունություն,
ինտելեկտուալ պատրաստվածության որոշակի մակարդակ, հասարակական կյանքի ճշմարտությունների
ու պայմանականությունների որոշակի իմացություն:
5. Մյուս ֆունկցիան իմացական
ճանաչողական բնույթի է: Արվեստի գործն իր կառուցվածքով և սյուժեի զարգացմամբ
ինչ որ բան է մեզ պատմում ու սովորոցնում պատմվող կամ ներկայացվող նյութի մասին մեզ
ծանոթ ռեալությունից: Բայց հաղորդվող նյութը յուրացնելու համար ռեալության իմացության
և տեղեկացվածությւան ու դատողունակության որոշակի մակարդակ է պետք: Այս ֆունկցիան ևս
դժվար ընկալելի է միջին վիճակագրական հանդիսատեսի կամ սպատռողի կողմից:
Այսինքն, պարզ ասած, արվեստի գործը պետք է մեզ որոշակի ժամանակահատվածում կարողանա
զբաղեցնել, օգնել շփվել գեղեցիկի ու ներդաշնակի հետ, ցուցադրել և համոզել նրա գեղագիտական
արժեքը, օգնել ունենալ գեղագիտական ապրումներ, ուրախանալ և զգացմունքայնորեն համապրել
ուրիշի ապրումներով, և որոշակի ճանաչողական գիտելքիքներ ձեռք բերել մատուցված նյութից:
Մյուս կողմից սպառողների ամենանեծ բանակը միջին վիճակագրական և նրանից ավելի
ցածր մակարդակ ունեցող ընկալողներն են: Իսկ արվեստի գործը կենդանի է մնում, ապրում
է իրեն ընկալողի հետ փոախազդեցության պայմաններում:
Մեր միջին սպառողին պարզապես պետք
չեն գեղագիտական և իմացական ճանաչողական տարրերով ծանրաբեռնված գործեր: Նա ոչ ժամանակ
ոչ էլ ցանկություն ունի էներգիա ծախսել դրանք յուացնելու համար:
Ինչպես տեսանք, ամենահեշտ յուրացվող
ֆունկցիաները ժամանցային և հեդոնիսատական բնույթի են:
Ժամանցի խնդիրը ցանկացած սոցիումի
և անհատի գլխավոր հարցերից է, իսկ հաճույքի զգացումը պահանջ հրաման է ուղեղի կողմից:
Ուղեղը ցանկացած ապրված հաճույքի կրկնման հրման է ուղարկում մարմնին և այն դառնում
է գերիշխող մեր մտադրություններում, ծրագրավորվող պլաններում, լինի դա սնունդի, խմիչքի
կամ այլ բնույթի:
Համապատասխանաբար այդ ֆունկցիաների համաչափությունից է կախված արվեստի գործի
գրավչությունը: և այդ ամենը գալիս է հասարակական ճաշակի պահանջմունքի գիտակցումից և
դրա բավարարման պատրաստակամությունից:
Ժամանակակից արվեստի, ինչպես և սերիալներ հիմնական սպառողը հանդիսանում է
մեր քննարկած միջին վիճակագրական հանդիսատեսը:
Նա էլ ըստ իր սպառման կարողության թելադրում
է սերիալների և մյուս գործերի բնույթը, մակարդակը, ուղղությունը:
Որպեսզի հեշտացվի գործի ընկալումը միջին վիճակագրական սպառողի կողմից, մինիմումի
են հասցվում գործի դժվար յուրացվող գեղագիտական, իմացաբանական ֆունկցիաները և մաքսիմումի – ժամանցային, հեդոնիստական և մասնակցային
ֆունկցիաները:
Արվեստի այդպիսի գործը հանդիսատեսին էմոցիոնալ ապրումներ չի պարգևում,
ներքին պայքարի ու կոնֆլիկտի լուծման ապրւմների հաճույքը նրա հոգոււմ նստվածք չի թողնում,
բայց և դրա հետ միասին չի ստիպում գլուխ ցավացնել դրանք ընկալելու և գիտակցելու ջանքերի
համար: Նրա ընկալումը հեշտ է մատչելի , բավարա«ում է նաև իր ինքնասիրությոնը, շոյում իր ինգնահատականը- որպես արվեստի հետ շփվողի ինքնագիտակցում: Բնականաբար այդպիս գործերի
սպառողները շատ են, որը ապահովում է նրանց գնողունակութույնը նյութական հարթության վրա,
որը երրբեմն դառնում է արվեստի գործերի առաջնային ցուցանիշ: Ինչքան լավ է գնվում ապրանքը,
այնքան այն պահանջված է և բարձրարժեք:
Այն հարցին- սերիալը արվոստի գործ է թե ոչ, կարող ենք պատախանել, որ այն պարունակում
է արվեստի գործին բնորոշ և անհրաժեշտ մինիմալ տարրեր և չափից դուրս շատ ժամանցային
և հեդոնիստական բնույթի տարրեր: Այսինքն- այն արվեստ է այնքանով, որքանով: